Uitleg van AVP en het buiten toepassing laten van wapenclausule

Blog

Wat was er aan de hand?

Een dertienjarige jongen steekt een andere dertienjarige jongen met een vlindermes. Het slachtoffer raakt ernstig gewond. De ouders van de dader erkennen aansprakelijkheid op grond van artikel 6:169 BW (risicoaansprakelijkheid voor kinderen jonger dan 14 jaar) en doen een beroep op hun aansprakelijkheidsverzekering bij Univé. Univé weigert dekking op grond van de wapenclausule. De ouders van de dader, het slachtoffer en zijn ouders starten een procedure tegen Univé.

De verzekeringsovereenkomst

Onder de polis zijn de verzekerden in elk geval de ouders van de dader en hun kinderen jonger dan 14 jaar. De verzekering dekt particuliere aansprakelijkheid voor schade aan anderen, waaronder letselschade. Onder het kopje ‘Wat is niet verzekerd?’ staat ‘schade in verband met het bezit of het gebruik van wapens’. Uit de overeenkomst volgt dat met wapen bedoeld wordt wapens volgens de wet Wapens en Munitie.
De polis bevat ook een opzetclausule, welke luidt als volgt:
“veroorzaakt door en/of voortvloeiende uit het opzettelijk en tegen een persoon of zaak gericht wederrechtelijk handelen of nalaten door de verzekeringnemer, een verzekerde of een tot uitkering gerechtigde. Deze bepaling geldt uitsluitend ten aanzien van de verzekeringnemer, een verzekerde of een tot uitkering gerechtigde aan wiens wederrechtelijk handelen of nalaten de schade is toe te schrijven."
De ouders van het slachtoffer stellen zich kort gezegd op het standpunt dat zij op grond van de wet aansprakelijk zijn voor hun kind van 13 jaar en dat de wapenclausule zo dient te worden uitgelegd dat het bezit of gebruik van een wapen door een kind van maximaal 13 jaar oud dient te kunnen worden toegerekend aan de ouder, wil de dekking op grond van de wapenclausule zijn uitgesloten.

Uitleg van de polis

De wapenclausule gelezen in samenhang met de opzetclausule en de toelichting daarop wekt volgens het gerechtshof de suggestie dat het wapen waardoor de schade is veroorzaakt in bezit is van of gebruikt is door de aansprakelijke persoon. Een normaal geïnformeerde, redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument zou er dan niet op hoeven rekenen dat alle schade veroorzaakt door een wapen is uitgesloten. Gedragingen van een kind tot en met 13 jaar worden volgens de toelichting op de voorwaarden bovendien niet toegeschreven aan de verzekerde ouder. Deze toelichting op de opzetclausule zou ook wel voor de wapenclausule gelden. Het hof komt tot de conclusie dat de wapenclausule nog niet impliceert dat iedere schade veroorzaakt door een wapen van dekking is uitgesloten.
Het hof komt tot deze conclusie door, onder verwijzing naar eerdere jurisprudentie, in overweging te nemen dat bij de uitleg van een verzekeringsovereenkomst als uitgangspunt geldt dat:
•    de functie van een aansprakelijkheidsverzekering in het maatschappelijk verkeer – het zowel aan de dader als aan het slachtoffer bescherming bieden tegen schade als gevolg van onrechtmatig gedrag van de verzekerde – een ruimere dekkingsomvang rechtvaardigt;
•    de uitleg van een verzekeringsovereenkomst waar niet over is onderhandeld met name afhankelijk is van objectieve factoren, zoals de bewoordingen waarin de desbetreffende bepaling is gesteld, gelezen in het licht van de polisvoorwaarden als geheel en in het licht van de in voorkomend geval bij de polisvoorwaarden behorende toelichting;
•    het de verzekeraar vrijstaat om in de polisvoorwaarden de grenzen te omschrijven waarbinnen hij bereid is dekking te verlenen, waarbij hij binnen een samenhangend feitencomplex slechts aan bepaalde feiten of omstandigheden (rechts)gevolgen te verbinden en aan andere niet, dan wel onderscheid te maken tussen gevallen die feitelijk zeer dicht bij elkaar liggen. Dat onderscheid moet aan de verzekeringnemer op grond van objectieve factoren voldoende kenbaar zijn;
•    wanneer de verzekeringsovereenkomst is aangegaan met een consument en er twijfel bestaat over de betekenis van een beding, op grond van 6:238 lid 2 BW de voor consument gunstige uitleg prevaleert.

In het concrete geval hadden de ouders van de dertienjarige dader volgens het hof niet kunnen en moeten weten dat de door hun dertienjarige kind met wapen toegebrachte schade, ook indien het gebruik van het wapen niet aan hen toegerekend kan worden, van dekking is uitgesloten. Het hof oordeelt daarom dat de verzekeringsovereenkomst zo moet worden uitgelegd, dat deze schade wel is gedekt als de ouders van het dertienjarige kind geen blaam treft.

Ook dekking indien uit verzekeringsovereenkomst wel zou volgen dat schade veroorzaakt door het steekincident zou zijn uitgesloten op grond van de wapenclausule

In het geval de door het steekincident veroorzaakte schade wel expliciet zou zijn uitgesloten dient volgens het hof de wapenclausule in dit concrete geval buiten toepassing te worden gelaten. Het hof verwijst daarbij naar een uitspraak van de Hoge Raad waaruit volgt dat bij een aansprakelijkheidsverzekering ruimte bestaat om een clausule vanwege de bijzondere omstandigheden van het geval niet van toepassing te verklaren of zodanig toe te passen dat redelijke en maatschappelijk aanvaardbare resultaten worden bereikt. Naar het oordeel van het hof zijn in het onderhavige geval dermate bijzondere omstandigheden aanwezig dat met het oog op de dader- en (in dit geval met name) slachtofferbescherming die een aansprakelijkheidsverzekering beoogt te bieden, toepassing van de wapenclausule, indien deze tot uitsluiting zou leiden, in dit geval niet tot een redelijk en aanvaardbaar resultaat leidt. Deze bijzondere omstandigheden betreffen met name dat de dader dertien jaar was, dat de ouders geen verwijt treft inzake het gebruik van het vlindermes, de ouders niet in staat zijn de door het steekincident veroorzaakte schade te vergoeden én dat het steekincident enorme financiële gevolgen heeft gehad en nog steeds heeft voor het slachtoffer welke geen enkele blaam treft. Hij is neergestoken omdat hij door de politie als getuige is gehoord over een vechtpartij waarvan hij toeschouwer was.

Indien de uitspraak in cassatie in stand zou blijven, kan die grote gevolgen voor verzekeraars hebben. Zelfs als zij de polisvoorwaarden zo aanpassen dat voor ouders duidelijk moet zijn dat met wapen veroorzaakte schade door hun dertienjarige kind ook van dekking is uitgesloten als het gebruik van het wapen niet aan hen toegerekend kan worden, zal onder omstandigheden toch dekking moeten worden verleend.