Etyleenoxide in sesamzaad – beperking schade

Blog

Artikel 12 Voedselveiligheidsverordening 178/2002

De juridische basis voor het wel of niet mogen (weder)uitvoeren van levensmiddelen uit de EU luidt: ‘Uit de EU uitgevoerde of wederuitgevoerde levensmiddelen en diervoeders om in een derde land in de handel te worden gebracht, dienen te voldoen aan de toepasselijke voorschriften van de levensmiddelenwetgeving […].’ Oftewel, ook producten die bestemd zijn voor de niet-EU markt dienen in beginsel aan de Europese wet- en regelgeving, en dus ook aan de strenge MRL-waarden voor etyleenoxide in sesam, te voldoen. Er zijn echter in dit artikel ook twee uitzonderingen opgenomen. De eerste uitzondering is dat de hoofdregel niet geldt als er een andersluidend verzoek van de autoriteiten van het land van invoer is of andersluidende bepalingen in de wetgeving, voorschriften, normen, gedragscodes en eventuele andere wettelijke en bestuursrechtelijke maatregelen van het land van invoer. Dus als het land van invoer andere wettelijke normen heeft, dan is (weder)uitvoer mogelijk zolang het product aan die normen voldoet. Zijn die wettelijke bepalingen er niet? Dan is er nog een andere uitzondering: levensmiddelen of diervoeders mogen ook worden (weder)uitgevoerd indien de bevoegde autoriteiten van het land van bestemming daarmee uitdrukkelijk hebben ingestemd, na volledig geïnformeerd te zijn over de redenen waarom en de omstandigheden waaronder de betrokken levensmiddelen of diervoeders in de EU niet in de handel konden worden gebracht. Let wel: van deze uitzondering mag géén gebruik worden gemaakt als de levensmiddelen schadelijk zijn.

Ratio achter artikel 12 Voedselveiligheidsverordening 178/2002

Hoewel het Guidance Document van de Europese Commissie bij Verordening 178/2002 niet de kracht van een wet of verordening heeft, is het wel een belangrijk document bij het uitleggen van de Voedselveiligheidsverordening. De gedachte achter artikel 12 van de Voedselveiligheidsverordening is tweeledig: (1) producten die in de EU zijn geproduceerd en worden uitgevoerd of buiten de EU zijn geproduceerd en worden wederuitgevoerd moeten ofwel voldoen aan de Europese regelgeving, ofwel aan de buitenlandse (artikel 12 lid 1 eerste alinea) en (2) de EU wil geen ‘voedselcrisis’ elders in de wereld veroorzaken (artikel 12 lid 1 tweede alinea).

Ook over de reikwijdte en toepassing van artikel 12 van de Voedselveiligheidsverordening is het Guidancedocument (p. 34) duidelijk: ‘The scope of Article 12 is limited to food/feed produced within the EU (exported) or food/feed that has been put on the EU market after having been imported (re-exported) including food/feed that has been allowed to enter the Community, pending the results of sample border screening. However, this Article does not apply to feed and food rejected at the external border of the EU.’ Het gaat dus om levensmiddelen die in de EU zijn geproduceerd of levensmiddelen die buiten de EU zijn geproduceerd, maar die reeds in de handel zijn gebracht in de EU. Als levensmiddelen worden afgekeurd voordat deze in de EU handel zijn gebracht, moet worden gekeken naar de regels daarvoor in de Controleverordening 2017/625.

Bevoegdheden tot terug- of doorzending aan de EU-grens

Voor een product dat nog niet is ingeklaard moet gekeken worden naar afdeling III van Hoofdstuk V van de Controleverordening. Dit hoofdstuk geeft regels voor de autoriteiten hoe zij moeten/kunnen handelen op het moment dat zij aan de buitengrens een vermoeden hebben van niet-naleving van de EU-regels. In het bijzonder wijs ik op de artikelen 66 en 67. Artikel 66 geeft namelijk – kortgezegd – de procedure en mogelijkheden wanneer er sprake is van ‘non-compliance’, daarin staat dat een overheid kan kiezen uit: vernietiging, doorzending of bijzondere bewerking. In artikel 66 vierde lid staat: ‘Wanneer de bevoegde autoriteit de exploitant gelast een of meer van [hiervoor] genoemde acties te ondernemen, kan die bevoegde autoriteit uitzonderlijk toestaan dat de actie slechts ten aanzien van een deel van de zending wordt ondernomen, op voorwaarde dat de gedeeltelijke vernietiging, terugzending, speciale behandeling of andere maatregel a) de naleving garandeert; b) geen risico vormt voor de gezondheid van mensen, dieren of planten, […], en c) de werking van de officiële controles niet verstoort.’ Artikel 67 geeft daarentegen aan hoe de overheid dient te handelen als er sprake is van een ‘risk’; daarin wordt de optie van doorzending of terugzending niet genoemd. Je komt dus pas toe aan de mogelijkheid van doorzending van artikel 72 van de Controleverordening op het moment dat er geen ‘risk’ bestaat en het product aan de buitengrens staat.

Laatste stand van zaken

Inmiddels begrijpen wij dat de Europese Commissie op 22 januari jl. een standpunt kenbaar heeft dat retourzendingen en (weder)export naar derde landen van sesamzaad verontreinigd met ethyleenoxide, mogelijk is op basis van artikel 12 van de ALV. Het is wel de verantwoordelijkheid van de bedrijven om aan te kunnen tonen dat aan deze voorwaarden wordt voldaan. Dat was altijd al zo. De NVWA verzoekt bedrijven om de NVWA te informeren als ze van plan zijn om sesamzaad verontreinigd met ethyleenoxide te exporteren en wat het land van bestemming is.

Voor de beantwoording van de vraag of (weder)uitvoer of terug- of doorzending van verontreinigd product mogelijk is om de schade te beperken, moet dus in het algemeen gekeken worden naar de volgende aspecten:

• Is het product schadelijk / vormt het een ‘risk’ voor de gezondheid?
• Is het product geproduceerd in de EU of buiten de EU?
• Als het product is geproduceerd buiten de EU, is het al op de Europese markt?
• Naar welk land wordt het product terug- of doorgestuurd?
• Welke regels gelden daar?
• Zijn er bijzondere verzoeken of toestemmingen van de autoriteiten?

Keywords