Blog
De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft op 8 juni 2021 de verkennende studie ‘Personaliseren van prijs en voorwaarden in de verzekeringssector’ gepubliceerd. Hierin beschrijft, analyseert en signaleert de AFM de ontwikkeling en toepassing van gepersonaliseerde premies en polisvoorwaarden in de Nederlandse verzekeringssector, met de focus op schadeverzekeringen. De AFM benoemt negen aandachtspunten voor individuele verzekeraars, de sector en beleidsmakers ter voorkoming van ongewenste (neven)effecten van het personaliseren van premies en polisvoorwaarden op basis van gedrag en data.
1. Achtergrond
Ook in de financiële sector vindt een digitaliseringsslag plaats, die consumenten en financiële marktpartijen niet alleen kansen biedt, maar ook potentiële risico’s op levert. De verkennende studie van de AFM beoogt de markt alert te maken op de onwenselijke effecten van gepersonaliseerde prijsstelling in de verzekeringssector en overwegingen te bieden voor de toepassing ervan.
2. Potentiële voordelen
De AFM identificeert drie potentiële voordelen van gepersonaliseerde premies en polisvoorwaarden.
In de eerste plaats neemt bij meer differentiatie de ‘subsidiëring’ van risicovol gedrag af; hoe verder de verfijning van premies, hoe kleiner de kans wordt dat risicovol gedrag wordt gesubsidieerd. Daar komt bij dat een deel van de consumenten individuele beprijzing op basis van risico als eerlijker zal percipiëren.
In de tweede plaats leidt beloning van risicomijdend gedrag mogelijk tot daling van de totale schadelast van verzekeraars.
Ten slotte kunnen individuele leden van moeilijk verzekerbare groepen door individuele beprijzing mogelijk alsnog verzekerbaar gemaakt worden.
3. Potentiële risico's
Naast deze potentiële voordelen identificeert de toezichthouder ook een vijftal risico’s.
Ten eerste kan het gebruik van geavanceerde beprijzingstechnieken leiden tot onverzekerbaarheid, doordat een verschuiving van macro- naar microsegmentatie ontstaat, waardoor bijvoorbeeld risico’s tot op individueel niveau in kaart kunnen worden gebracht en de solidariteit wordt ondermijnd.
Ten tweede kunnen consumenten zich gedwongen voelen om data te delen, waardoor data een betaalmiddel kan worden en minder kapitaalkrachtige verzekerden zich mogelijk verplicht voelen om privacy in te leveren voor premiekorting.
Een derde risico is intransparantie en verlies van vertrouwen.
Een vierde risico is het creëren van een acceptatiedrempel; zelfs wanneer de prijs volledig transparant is kan door de gehanteerde acceptatiecriteria alsnog selectie plaatsvinden.
Ten slotte kan de concurrentiedruk het morele kader mogelijk overschaduwen; wanneer één verzekeraar begint met meer geavanceerde risicoselectie, kunnen de anderen uit concurrentieoogpunt niet achterblijven.
4. Aandachtspunten van de AFM
De AFM onderkent de voordelen van beprijzingstechnieken, maar vindt tegelijkertijd dat de potentiële risico’s zoveel mogelijk moeten worden verkleind. Daartoe geeft zij de volgende overwegingen aan individuele verzekeraars, de sector en beleidsmakers mee.
4.1 Overwegingen voor individuele verzekeraars
- Houd er rekening mee hoe toerekenbaar en beïnvloedbaar de gebruikte inputdata is
Verzekeraars zouden variabelen die niet toerekenbaar en beïnvloedbaar zijn niet mogen gebruiken voor beprijzing van verzekeringen of in het acceptatiebeleid. De AFM suggereert om voor het bepalen van wat toerekenbaar en beïnvloedbaar is, aansluiting te zoeken bij de rechtspraak. Bijvoorbeeld regelmatig door rood rijden wordt in de rechtspraak als toerekenbaar gedrag aangemerkt en een boete zal in principe niet worden kwijtgescholden door persoonlijke kenmerken of omstandigheden. Daarom mag dit gedrag worden meegenomen in de beprijzing van een autoverzekering.
Mochten toerekenbare en beïnvloedbare variabelen toch worden ingezet in de beprijzing of het acceptatiebeleid, dan moet de verzekeraar kunnen uitleggen hoe dit in een evenwichtige belangenafweging past. - Weeg het klantbelang evenwichtig mee bij het gebruik van data om de premie mee te bepalen
Toerekenbare en beïnvloedbare data kunnen ook contrair aan het klantbelang worden ingezet. Zo kunnen verzekeraars variabelen gebruiken om loyale klanten te identificeren en vervolgens te ‘bestraffen’ met een hogere premie dan nieuwe klanten. Een verzekeraar die prijsdifferentiatie toepast, moet het klantbelang evenwichtig afwegen tegen beprijzingstechnieken. Dit geldt temeer bij gebruik van gepersonaliseerde polisvoorwaarden. - Gebruik opgedane inzichten uit data bij een specifieke verzekering niet ook bij de beprijzing van andere verzekeringen
Klanten moeten erop kunnen vertrouwen dat hun data niet wordt ingezet voor andere doelen dan bij het afnemen van een specifiek product is afgesproken. Mocht dit toch gebeuren, dan moet de verzekeraar kunnen uitleggen hoe dit in een evenwichtige belangenafweging past. - Maak van het delen van gedragsdata geen verplichting
Alle op dit moment in de markt beschikbare metingen van gedrag in ruil voor (premie)korting zijn vrijwillig. Verplichtstelling kan ten koste gaan van klanten die, bijvoorbeeld uit privacyoverwegingen, hun gedrag niet willen laten meten. - Borg dat de kwaliteit van data en data-analyse hoog is en dat er zodoende nooit sprake kan zijn van ongeoorloofde (indirecte) discriminatie
Wanneer een dataset vervuild is of een (zelflerend) algoritme onvoldoende zorgvuldig geprogrammeerd, kan (onbedoelde) indirecte discriminatie optreden, bijvoorbeeld door via postcodegebieden op ras te discrimineren. De verzekeraar dient te borgen dat bij beprijzing van verzekeringen niet onwettig en onwenselijk wordt gediscrimineerd.
4.2 Overwegingen voor de sector en beleidsmakers
- Houd rekening met zowel de korte als de lange termijn
De AFM ziet een spanningsveld tussen de korte termijn (voordeel voor het individu) en de lange termijn (nadeel voor een deel van het collectief) en roept op om bij het toepassen van beprijzingstechnieken rekening te houden met dit soort neveneffecten, ook als gebruikte technieken primair voordeel lijken te bieden. - Transparantie en uitlegbaarheid kunnen helpen om het bewustzijn van klanten te vergroten
Onduidelijkheid over op basis van welke gegevens een verzekeraar premie berekent, leidt mogelijk bij een deel van de consumenten tot minder vertrouwen in de verzekeringssector. - Borg de verzekerbaarheid van klanten
Een van de grootste risico’s van het gebruik van beprijzingstechnieken is het onverzekerbaar raken van klanten. Dit kan gebeuren door afwijzing of door de facto afwijzing door (zeer) hoge premies. Uit het oogpunt van het klantbelang is het wenselijk dat groepen niet onverzekerbaar raken zonder dat ze hier iets aan kunnen doen. - Een acceptatieplicht is een middel om verzekerbaarheid te borgen
Tot nu toe geldt alleen een acceptatieplicht bij de basiszorgverzekering. Mocht de verzekerbaarheid bij andere verzekeringen sterk onder druk komen te staan, dan is een acceptatieplicht een van de middelen om dit tegen te gaan.
Mocht de toepassing van bepaalde beprijzingstechnieken in de praktijk tot onwenselijke resultaten leiden, dan kan de AFM optreden door zich op de PARP-normen of de algemene zorgplicht te beroepen.
De AFM geeft aan de ontwikkelingen nauw te blijven volgen en graag te dialoog aan te gaan met alle betrokken stakeholders.
