03 Mar 2022
blog

Regulering van robo-advies

Blog

In de zomer van 2020 heeft de minister van Financiën het FinTech-actieplan naar de Tweede Kamer gestuurd. Het actieplan beoogt het Nederlandse FinTechklimaat en de -sector zowel nationaal als internationaal op de kaart te zetten, FinTechs goede toegang te bieden tot kennis en talent en te voorzien in toekomstbestendige regelgeving die ruimte biedt voor innovatie. Die regelgeving ziet onder meer op ‘robo-advies’ ofwel geautomatiseerd advies dat tot stand komt zonder tussenkomst van een natuurlijk persoon. De (concept)regelgeving hierover is opgenomen in het Wijzigingsbesluit financiële markten 2021, dat in het kader van de wettelijk voorgeschreven voorhangprocedure op 24 november 2021 aan de Tweede en Eerste Kamer is voorgelegd.

Achtergrond

In het Fintech-actieplan wordt geconstateerd dat adviezen over financiële producten steeds meer geautomatiseerd, zonder tussenkomst van een natuurlijk persoon, tot stand komen. Om te voorkomen dat consumenten in dergelijke gevallen onjuist of onvolledig geadviseerd worden, zou volledig geautomatiseerd advies aan dezelfde kwaliteitseisen moeten voldoen als advies gegeven door een natuurlijk persoon. Daartoe is regelgeving voor volledig geautomatiseerd advies nodig, die volgens het actieplan bovendien een stimulans kan zijn om eventuele onzekerheid bij marktpartijen weg te nemen.

 

Wijzigingsbesluit financiële markten 2021 

De beoogde regels voor geautomatiseerd advies zijn opgenomen in het Wijzigingsbesluit financiële markten 2021, dat specifieke eisen voor geautomatiseerd advies invoegt in het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (BGfo).

 

Definitie geautomatiseerd advies

In een nieuw onderdeel van artikel 1 BGfo wordt geautomatiseerd advies omschreven als: ‘vorm van adviseren waarbij het advies door een geautomatiseerd systeem opgesteld wordt zonder tussenkomst van een natuurlijk persoon’. Het gaat hierbij volgens de toelichting om een situatie waarin de inventarisatie van de persoonlijke wensen en gegevens is gedigitaliseerd en het advies volledig geautomatiseerd wordt geproduceerd en gecommuniceerd. Daarbij kan een natuurlijk persoon eventueel IT-ondersteuning bieden of andere vormen van diensten die niet zien op het advies zelf of de totstandkoming van het advies, zoals een IT-helpdesk die geraadpleegd kan worden als de software niet kan worden opgestart of is vastgelopen.

Er is geen sprake van geautomatiseerd advies wanneer alleen gebruik wordt gemaakt van automatisering om informatie van de consument of, indien het een verzekering betreft, cliënt te verkrijgen en te analyseren om het adviestraject te vereenvoudigen of verkorten, of wanneer een deel van het advies automatisch wordt opgesteld. In deze gevallen is nog steeds een natuurlijk persoon verantwoordelijk voor de inhoud van het advies.

 

Regulering geautomatiseerd advies 

De regels voor geautomatiseerd advies worden opgenomen in het nieuwe artikel 32da BGfo. Hierin wordt het volgende geregeld.

 

Verantwoordelijken (lid 1)

Per financieel product waarover geautomatiseerd advies wordt gegeven, moet een financiëledienstverlener ten minste twee personen aanwijzen die verantwoordelijk zijn voor het geautomatiseerde systeem en de geautomatiseerde adviezen. Deze personen moeten over de benodigde vakbekwaamheid beschikken om het advies zelf te kunnen geven. Blijkens de toelichting is niet vereist dat deze personen zelf in staat zijn om het algoritme te wijzigen, maar wel dat zij zeker kunnen stellen dat het geautomatiseerde advies in ieder scenario geschikt is voor de betreffende consument of cliënt. Om ervoor te zorgen dat hun bevindingen de juiste opvolging krijgen, moeten zij een bepaalde mate van zeggenschap binnen de onderneming hebben, in ieder geval met betrekking tot de geautomatiseerde adviezen.

 

Analyse vooraf (lid 2)

Voordat een geautomatiseerd systeem in gebruik wordt genomen, moet de financiële dienstverlener analyses uitvoeren om te borgen dat het systeem werkt en dat alle adviesonderdelen passen bij en aansluiten op de door de consument of cliënt verstrekte informatie.

Blijkens de toelichting betekent dit onder meer dat vooraf moet worden bepaald wat een geschikte doelgroep en financieel product is waarvoor geautomatiseerd advies kan worden gegeven. Scenarioanalyses moeten aantonen dat de door het geautomatiseerde systeem gegenereerde adviezen in alle verschillende scenario’s voldoen aan de eisen die aan het advies worden gesteld. Wanneer de financiëledienstverlener het geautomatiseerde systeem niet zelf heeft ontwikkeld, maar van een externe partij heeft gekocht, geldt de analyseverplichting onverkort en blijft de financiëledienstverlener daarvoor verantwoordelijk.

 

Periodieke controle (lid 3)

De financiëledienstverlener moet periodiek en wanneer daar aanleiding toe is, controleren of de geautomatiseerde adviezen passen bij en aansluiten op de door de consument of cliënt verstrekte informatie. Daarbij moet onder andere worden gedacht aan het meenemen van de laatst beschikbare kennis, ook conform de eisen van permanente educatie. Het geautomatiseerde systeem moet in ieder geval worden gecontroleerd, en zo nodig aangepast, wanneer de vakbekwaamheidseisen zijn gewijzigd. Los daarvan ligt een frequente controle voor de hand, waarbij de werking van het systeem als geheel en op het niveau van de verschillende onderdelen wordt geanalyseerd op basis van uiteenlopende scenario’s. Dit om te kunnen vaststellen dat het geautomatiseerde advies blijvend aan de eisen voldoet en het systeem een advies oplevert dat past bij en aansluit op de door de cliënt of consument verstrekte informatie.

De controles voorafgaand aan en tijdens het gebruik van het geautomatiseerde systeem moeten plaatsvinden door daartoe door de financiëledienstverlener aangewezen vakbekwame natuurlijke personen.

 

Te ondernemen acties bij fouten (lid 4)

Indien uit de controles blijkt dat de geautomatiseerde adviezen niet voldoen aan de regels voor financieel advies moet de financiëledienstverlener het geven van geautomatiseerde adviezen ten aanzien van het financiële product waarbij de fout zich heeft voorgedaan direct staken, totdat de oorzaak van het niet voldoen aantoonbaar is verholpen. Bovendien moet de financiëledienstverlener zo spoedig mogelijk na ontdekking van de fout controleren of deze zich ook voordoet bij andere systemen voor geautomatiseerd advies over financiële producten. Ten slotte moet de financiëledienstverlener consumenten of cliënten aan wie geautomatiseerd advies is gegeven zo spoedig mogelijk over de ontdekte fout informeren.

 

Ter afsluiting

Het concept-wijzigingsbesluit is in de zomer van 2020 geconsulteerd. Zes belangenorganisaties zijn in hun reactie op het onderwerp geautomatiseerd advies ingegaan. Zo is opgemerkt dat de in het concept-besluit genoemde voordelen van geautomatiseerd advies ook en zelfs wel sterker gelden voor fysiek advies waarbij van geautomatiseerde ondersteuning gebruik wordt gemaakt en is in een aantal reacties bovendien aandacht gevraagd voor het klantbelang, de nazorg en de zorgplicht. Ook is in verschillende reacties opgemerkt dat de voorgestelde definitie van geautomatiseerd advies onvoldoende duidelijk was en zijn vragen gesteld over de verplichting om het systeem te staken en consumenten respectievelijk cliënten in te lichten als er een fout wordt ontdekt. Blijkens het intussen gepubliceerde consultatierapport hebben de reacties er onder meer toe geleid dat de nota van toelichting met betrekking tot de definitie van geautomatiseerd advies is uitgebreid, en dat is verduidelijkt dat de waarborgen die gelden voor geautomatiseerd advies niet alleen zien op het systeemrisico, maar op alle risico’s. Gelet op de aard en omvang van de overige vragen en opmerkingen in de consultatiereacties, die de minister kennelijk geen aanleiding hebben gegeven tot nadere aanpassingen, is het de vraag in hoeverre de voorgestelde regels er daadwerkelijk toe zullen leiden dat ‘robo-advies’ aan dezelfde kwaliteitseisen voldoet als advies dat is gegeven door een mens van vlees en bloed.

Keywords

Adviseren
Financieel recht
Financiële producten
Financiëledienstverlener
FinTech
Geautomatiseerd advies

Auteur(s)

Berry van Wijk

Advocaat | Partner Houthoff

LinkedIn

Karin Land

Senior jurist

LinkedIn