Regulering van de toegang tot financiële data

Blog

1. Achtergrond

In februari 2020 heeft de EC de mededeling ‘De digitale toekomst van Europa vormgeven’ uitgebracht. Daarin wordt onder meer gesteld dat de digitalisering van de economie en het enorme potentieel daarvan iedereen zal raken en dat Europa klaar staat om ten volle gebruik te maken van de voordelen daarvan. Opgemerkt wordt dat de juiste kaders moeten worden geschapen om de digitale transformatie tot een succes te maken.

De plannen van de EC zijn ambitieus. De EC stelt dat Europa de digitale transformatie tot de zijne kan maken en de wereldwijde normen kan vaststellen voor technologische ontwikkeling.

2. Position Paper DNB en AFM

Het op 26 juni 2023 gepubliceerde Position Paper van DNB en de AFM is het vervolg op hun in november 2022 gepubliceerde Discussion Paper over hetzelfde onderwerp. In het Position Paper zijn de reacties van belangstellenden op het Discussion Paper verwerkt. De ontvangen feedback en de reactie van de toezichthouders daarop zijn opgenomen in het eveneens op 26 juni 2023 gepubliceerde feedback statement.

In het Position Paper zetten de toezichthouders hun beleidsvisie en prioriteiten met betrekking tot toegang tot financiële data uiteen. Geconstateerd wordt dat data – en de toegang daartoe – een steeds grotere impact heeft op financiële dienstverlening. Dat kan zowel voor consumenten als voor aanbieders van financiële diensten voordelen opleveren, zoals het ontstaan van innovatieve bedrijfsmodellen, het aanbieden van meer gepersonaliseerde financiële producten en daarmee het bieden van meer keuzemogelijkheden, betere risicobeoordelingen en meer financiële inclusie. Daar staan risico’s, zoals privacy- en veiligheidsrisico’s, tegenover.

De toezichthouders zijn van mening dat regelgeving ontwikkeld moet worden die gericht is op betrouwbare, innovatie bevorderende en rechtvaardige toegang tot data. De consument moet zelf kunnen controleren wie toegang krijgt tot zijn data en hij moet erop kunnen vertrouwen dat er, bij de analyses die uit de gedeelde data voortvloeien, oog is voor zijn belangen.

Om ervoor te zorgen dat er – ter bevordering van innovatie – voldoende gevarieerde data beschikbaar zijn, vinden de toezichthouders het wenselijk dat er wetgeving komt die dataproviders verplichten om de door hen beheerde data (met toestemming van de consument) met derden te delen.

De toegang tot data kan volgens de toezichthouders goed worden geregeld door een balans te vinden tussen sectoraal en sector overstijgend beleid. Identificatie en authenticatie, compensatieprincipes, dataveiligheid en het beheer van toestemming zijn onderwerpen die cross-sectoraal geregeld kunnen worden. Technische standaarden en welke specifieke datasets gedeeld kunnen worden, lenen zich meer voor sectorale regelgeving.

3. Voorstellen EC

De EC heeft op 28 juni 2023 een pakket voorstellen gepubliceerd over de modernisering van betaaldiensten en de openstelling van financiële data. Hiermee beoogt de EC de consumentenbescherming en de concurrentie op het gebied van elektronische betalingen te verbeteren en consumenten in staat te stellen hun gegevens op een veilige manier te delen, zodat zij een breder scala aan betere en goedkopere financiële producten en diensten kunnen krijgen.

Het pakket bestaat uit twee onderdelen: herziening van de richtlijn betalingsdiensten (PSD2) en een wetgevingsvoorstel voor een kader voor toegang tot financiële data.

3.1 Herziening richtlijn betalingsdiensten

Het voorstel omvat een wijziging en modernisering van de richtlijn betalingsdiensten (dit wordt PSD3) en een verordening betalingsdiensten (PSR). Het voorgestelde pakket beoogt betalingsfraude te bestrijden en te beperken, de rechten van consumenten te verbeteren, verder te werken aan de totstandbrenging van een gelijk speelveld tussen banken en niet-banken, de werking van open banking te verbeteren, de beschikbaarheid van contant geld in winkels en via geldautomaten te verbeteren, en de harmonisatie en handhaving te versterken.

Met dit voorstel wordt beoogd dat consumenten in de EU veilig binnenlandse en grensoverschrijdende elektronische betalingen en transacties in euro en andere valuta kunnen blijven verrichten. Ook beoogt het voorstel de rechten van consumenten te beschermen en te zorgen voor een ruimere keuze aan betalingsdienstaanbieders.

3.2 Wetgevingsvoorstel toegang tot financiële data

Dit voorstel stelt rechten en verplichtingen vast voor het delen van klantgegevens in de financiële sector buiten betaalrekeningen. Het gaat daarbij om:

• de mogelijkheid (geen verplichting) voor klanten om hun gegevens te delen met gegevensgebruikers (zoals financiële ondernemingen of fintech-ondernemingen) in een beveiligd machineleesbaar formaat;
• de verplichting voor houders van klantgegevens (zoals financiële ondernemingen) om deze gegevens beschikbaar te stellen aan gegevensgebruikers (zoals andere financiële ondernemingen of fintech-ondernemingen);
• de volledige zeggenschap van klanten over wie toegang heeft tot hun gegevens en met welk doel;
• de standaardisering van klantgegevens en de vereiste technische interfaces;
• duidelijke aansprakelijkheidsregelingen voor gegevensinbreuken en geschillenbeslechtingsmechanismen; en
• extra stimulansen voor gegevenshouders om hoogwaardige interfaces voor gegevensgebruikers op te zetten.

Beoogd wordt dat dit voorstel zal leiden tot meer innovatieve financiële producten en diensten voor gebruikers en dat het de concurrentie in de financiële sector stimuleert. Niet alleen consumenten, maar ook kleine en middelgrote bedrijven zouden hierdoor toegang moeten kunnen krijgen tot een breder scala aan financiële diensten en producten, zoals gunstigere leningen omdat hun kredietwaardigheidsgegevens gemakkelijker toegankelijk zijn.

4. Nederlandse positie

De Nederlandse positie ten aanzien van de PSD3 en PSR blijkt uit het op 1 september 2023 gepubliceerde Fiche, dat vermeldt dat het kabinet deze voorstellen verwelkomt. Opgemerkt wordt dat het betalingsverkeer in Nederland wordt gekenmerkt door een hoog niveau van digitalisering, en de beschikbaarheid en het gebruik van diverse elektronische betaalmethoden en diensten, waardoor het Nederlandse betalingsverkeer ten opzichte van andere landen relatief snel en goedkoop is voor gebruikers. Daarom acht de regering het van belang om continue verbeteringen door te blijven voeren en tekortkomingen in het huidige wettelijke kader te adresseren om dit niveau vast te houden en te verhogen. Het kabinet is verder van mening dat de voorstellen goed aansluiten bij wat er al op nationaal niveau gebeurt. In 2022 heeft het kabinet een eigen evaluatie van de nationale implementatie van PSD2 uitgevoerd. Een groot deel van de onderwerpen die voortvloeiden uit deze nationale evaluatie en die van belang zijn voor een nieuw regelgevend kader voor betalingsdiensten (zoals vermeld in het non-paper Payment services en open finance), is in de voorstellen voor PSD3 en PSR overgenomen.

5. Vervolg

De voorstellen zullen het gebruikelijke EU-wetgevingsproces doorlopen, dat wil zeggen dat zij nu eerst worden beoordeeld door het Europees Parlement en de Europese Raad. Aannemelijk is dat de voorstellen ergens in 2026 van toepassing zullen worden. Zonder enige twijfel heeft dit grote impact voor de betaaldienstensector.