Blog
Het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) op de financiële sector heeft onder meer betrekking op informatieverstrekking door financiële ondernemingen en pensioenuitvoerders aan klanten en deelnemers. Die informatieverstrekking ziet in toenemende mate ook op duurzaamheid. Om marktpartijen handvatten te bieden voor een juiste invulling van de open normen voor informatieverstrekking op het gebied van duurzaamheid, heeft de AFM de Leidraad duurzaamheidsclaims (Leidraad) opgesteld en (na consultatie) op 4 oktober 2023 gepubliceerd. In de Leidraad worden overkoepelende uitgangspunten, nadere toelichting, praktische voorbeelden en good practices gegeven. Hierna schets ik eerst de achtergrond, waarna ik kort in ga op de hoofdlijnen van de Leidraad.
1. Achtergrond
Duurzaamheid mag zich in een brede maatschappelijke en politieke belangstelling verheugen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek omschrijft het begrip duurzaamheid als volgt: ‘Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de levensbehoeften van de huidige generatie, zonder die van de toekomstige generaties tekort te doen. Het gaat hierbij om economische, sociale en leefomgevingsbehoeften.’ De AFM verwijst in de inleiding van de Leidraad naar VN-resolutie 66/288 uit 2012: ‘ontwikkeling naar een economische, sociale en milieuvriendelijke duurzame toekomst voor de aarde en voor huidige en toekomstige generaties’. Daaraan voegt de AFM toe dat in de financiële sector veelal de termen ecologisch, sociaal en governance (ESG) worden gebruikt om duurzaamheidskwesties in te delen. De AFM benadrukt dat het begrip duurzaamheid in de Leidraad niet beperkt is tot eventuele definities uit de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR), Markets in Financial Instruments Directive (MiFID II), de EU Taxonomie of overige sectorale wet- en regelgeving. Dat betekent dat de Leidraad ziet op duurzaamheid in de volle breedte van de hiervoor geschetste omschrijving.
Als onderdeel van haar toezichttaak houdt de AFM toezicht op informatieverstrekking door financiële ondernemingen en pensioenuitvoerders. De AFM constateert dat marktpartijen hun klanten of deelnemers in toenemende mate over duurzaamheid informeren. Omdat de AFM transparantie over duurzaamheidsaspecten, waaronder duurzaamheidsclaims, belangrijk vindt, is zij positief over de groeiende aandacht hiervoor bij marktpartijen. Onder duurzaamheidsclaims verstaat de AFM alle uitingen van marktpartijen met betrekking tot duurzaamheid om de entiteit of producten en diensten te beschrijven en promoten. Duurzaamheidsclaims komen voor in onverplichte informatie, zoals marketingbrochures en websites, en in wettelijk verplichte informatie, bijvoorbeeld op grond van de SFDR, en kunnen gaan over de marktpartij zelf of over producten en diensten.
Wanneer financiële ondernemingen duurzaamheidsclaims doen, moeten zij de generieke informatieverstrekkingsnormen van de Wet op het financieel toezicht naleven. Dit betekent dat de verstrekte informatie correct, duidelijk en niet-misleidend moet zijn. Financiële ondernemingen moeten daarnaast aan de Wet oneerlijke handelspraktijken voldoen. Het geven van feitelijk onjuiste of misleidende informatie of het weglaten of niet op duidelijke of begrijpelijke wijze verstrekken van essentiële informatie wordt daarin als misleidende handelspraktijk gedefinieerd.
Pensioenuitvoerders moeten op grond van de Pensioenwet correcte, duidelijke en evenwichtige informatie verstrekken.
In de Leidraad geeft de AFM uitgangspunten voor het naleven van de hiervoor aangeduide normen bij het maken van duurzaamheidsclaims. Beoogd wordt klanten van financiële ondernemingen en deelnemers van pensioenuitvoerders een beter inzicht te geven in de duurzaamheidsaspecten van producten en marktpartijen. De AFM geeft aan in haar toezicht bij de beoordeling van duurzaamheidsclaims ook rekening te zullen houden met rechtspraak en wetswijzigingen die na publicatie van de Leidraad verschijnen.
2. Uitgangspunten voor een eerlijke duurzaamheidsclaim
Zoals aangegeven geeft de AFM drie overkoepelende uitgangspunten, die zijn voorzien van een nadere toelichting, praktische voorbeelden en enkele good practices.
2.1 Uitgangspunt 1: Juist, representatief en actueel
Het eerste handvat dat de AFM bij dit uitgangspunt geeft is: zorg ervoor dat duurzaamheidsclaims inhoudelijk juist zijn en niet tegenstrijdig met overige informatie. In dit verband brengt de AFM onder de aandacht dat bij de informatieverstrekking over classificatie van producten op grond van de SFDR niet de indruk mag worden gewekt dat dergelijke classificaties door een derde partij zijn toegekend. Benadrukt wordt dat de SFDR-classificaties geen duurzaamheidskeurmerk zijn; de marktpartij beoordeelt op basis van de SFDR zelf welke classificatie van toepassing is.
Als tweede handvat stelt de AFM: zorg ervoor dat duurzaamheidsclaims een juist beeld geven en representatief zijn voor de marktpartij of het product. Daarbij wordt opgemerkt dat duurzaamheidsclaims een juist beeld moeten geven van de relatieve duurzaamheidsinspanningen en -impact van de marktpartij of het product. Voor een representatief beeld moeten naast positieve duurzaamheidsaspecten, ook negatieve aspecten (indien van toepassing) worden benoemd. Wanneer positieve aspecten in werkelijkheid slechts marginaal zijn, moeten zij niet te sterk benadrukt worden. De investerings- en financieringsactiviteiten van marktpartijen in de financiële sector hebben de grootste impact op duurzaamheidsfactoren; de impact als gevolg van de bedrijfsvoering is veel kleiner. De context van de totale duurzaamheidsimpact van een marktpartij is van belang om een juist beeld te geven van de daadwerkelijke impact en relatieve duurzaamheidsinspanning van een marktpartij. De AFM benadrukt dat ook audiovisuele duurzaamheidsclaims een juist beeld en representatieve weergave moeten geven van het product of de marktpartij. Als belangrijke factoren daarbij noemt de AFM de context waarin het beeld is geplaatst en de suggestie die het beeld wekt in relatie tot de daadwerkelijke duurzaamheidsinspanningen en -impact. Daarbij is ook de algehele indruk die gewekt kan worden door de combinatie van tekst en beeldmateriaal van belang.
Het derde handvat dat de AFM bij het eerste uitgangpunt geeft is: houd duurzaamheidsclaims actueel; gedateerde informatie geeft onvoldoende inzicht of schept een verkeerd beeld.
Wanneer aannemelijk is dat een duurzaamheidsclaim niet langer een juist beeld schetst van de actuele situatie, is de informatie verouderd en mag die niet worden gebruikt.
2.2 Uitgangspunt 2: Concreet en goed onderbouwd
Bij het tweede uitgangspunt geeft de AFM als eerste handvat: maak concreet wat een duurzaamheidsclaim voor de marktpartij of het product betekent. Daarbij wordt opgemerkt dat een concrete duurzaamheidsclaim eenvoudig inzicht geeft in de relevante kenmerken van het product of de marktpartij. Claims kunnen ter verdere concretisering worden aangevuld met duidelijke specificaties of toelichtingen over de duurzaamheidsaspecten van het product of de marktpartij. Het concreet maken van duurzaamheidsclaims brengt ook met zich dat informatie van context moet worden voorzien, zodat de claim op waarde kan worden geschat. De informatie moet wel voldoende beknopt blijven, zodat het overzicht wordt behouden.
Daarnaast geeft de AFM als handvat bij het tweede uitgangspunt: zorg ervoor dat duurzaamheidsclaims onderbouwd worden door relevante feiten en een steekhoudende toelichting; als een claim niet onderbouwd kan worden, maak de claim dan niet. Daarbij geeft de AFM aan dat de onderbouwing zoveel mogelijk bij de claim zelf moet worden geplaatst, zodat de claim zelfstandig voldoet aan de relevante informatieverstrekkingsnormen. In gevallen waarin meer uitleg nodig is dan bij de claim zelf gegeven kan worden, is van belang dat de belangrijkste elementen ter onderbouwing van de claim direct zichtbaar zijn voor de lezer. Een nadere onderbouwing kan dan gelaagd worden gepresenteerd.
Bij duurzaamheidsclaims betreffende (middel)langetermijndoelstellingen, zoals met betrekking tot klimaat en biodiversiteit, moet inzichtelijk worden gemaakt hoe deze doelstellingen bereikt gaan worden, wat de meetbare tussendoelen zijn en hoe de doelen zich verhouden tot de huidige situatie. Worden duurzaamheidsclaims gekoppeld aan beoordelingen of certificeringen van derde partijen, dan moet worden toegelicht wat de certificering, rating of score betekent, waarop deze is gebaseerd, op welke schaal de rating of score zich beweegt en door wie deze is uitgevaardigd. De AFM is van mening dat van de gemiddelde consument of deelnemer niet mag worden verwacht dat hij gedragscodes, etiketteringsregelingen, certificaten of logo’s kent.
2.3 Uitgangspunt 3: Begrijpelijk, passend en vindbaar
Bij het derde uitgangspunt geeft de AFM als eerste handvat: beschrijf duurzaamheidsclaims in begrijpelijke taal; vermijd gebruik van ingewikkelde termen en leg moeilijke begrippen, waaronder duurzaamheidsterminologie, uit. Daarbij moet rekening worden gehouden met de doelgroep.
Het tweede handvat bij dit uitgangspunt luidt: gebruik passende duurzaamheidstermen; houd daarbij rekening met de verwachtingen van de lezer. Om verwarring te voorkomen en duidelijkheid te creëren, vindt de AFM het van belang dat duurzaamheidstermen (zoals ESG, groen, duurzaam en sociaal) uitsluitend in claims worden gebruikt wanneer deze bepalend zijn voor het product of de marktpartij. Daarbij moet de term op een zodanige wijze worden uitgelegd, dat deze uitsluitend op de beoogde wijze kan worden geïnterpreteerd.
Het laatste handvat bij het derde uitgangspunt is: zorg ervoor dat alle relevante kenmerken met betrekking tot de duurzaamheidsclaim makkelijk vindbaar zijn; zorg ervoor dat ook verschillende informatiedragers onderling een duidelijke samenhang vertonen. Hierbij waarschuwt de AFM ervoor dat in verplichte informatieverstrekkingsdocumenten doorverwijzingen niet altijd zijn toegestaan.
3. Ter afsluiting
De financiële sector speelt een belangrijke rol in de duurzaamheidstransitie. Financiële ondernemingen en pensioenuitvoerders financieren projecten en ondernemingen die bijdragen aan verduurzaming. Zo verschuiven investeringen van niet-duurzaam naar duurzaam. Daarbij is transparantie over de duurzaamheid van de financiële ondernemingen en pensioenfondsen zelf én van hun producten cruciaal. De in de Leidraad door de AFM geboden handvatten voor het maken van duurzaamheidsclaims maken duidelijk wat de toezichthouder in dat kader verwacht. De in de Leidraad opgenomen voorbeelden en good practices zijn, gezien de aanvullende duidelijkheid die zij de praktijk kunnen bieden, zeker het kennisnemen waard.
